Als buitenstaander, uit een land met een zeer transparant politiek speelveld, kijk je je ogen uit hier in Brazilië. Zelf woon ik hier pas vier maanden en hoor ik frequent over corruptie, maar ik zie het niet met eigen ogen. Soms denk je dat je aanloopt tegen processen die vertraagd worden om met wat “aanmoedigingspremies onder tafel” weer op snelheid te worden gebracht; maar het blijft bij vermoedens.
Sinds ongeveer twee jaar is er een operatie gaande onder de naam “wasstraat”, oorspronkelijk bedoeld om in enkele maanden de corruptie rondom Petrobras aan te pakken. Petrobras is de Braziliaanse Shell, een grote onderneming voor exploratie en verkoop van olie-producten.
In Nederland hoor je wel eens van wanbestuur in een woning-corporatie. En binnen maximaal een jaar is het dossier gesloten. Zo niet hier in de Braziliaanse wasstraat. De sneeuwbal is gaan rollen en ik voorspel dat over een jaar of vijf het beeld van alle onregelmatigheden rondom corrupte multinationals pas voor 80% duidelijk zal zijn.
De overheid is namelijk, terecht, intensief bezig alle relaties van Petrobras aan het checken. En het lijkt erop dat er voorbeelden gesteld gaan worden en helaas voor de betrokkenen worden al snel namen van (ex)presidenten en andere hoge politici genoemd. Tor zover niets nieuws voor een Zuid-Amerikaans land, denk ik dan. Ik glom eens van trots toen mijn voormalig werkgever werd beticht van smeergeld-praktijken in Indonesië. “Ha, eindelijk worden we een echt bedrijf”.
Wat mij echter in de Brazilië opvalt is de manier hoe hiermee door betrokken partijen mee om gegaan wordt. Let wel , het gaat hier niet om dubbeltjes en kwartjes. In de individuele casus gaat het vaak om bedragen van tussen de 4 en 25 miljoen Reais: tussen de 1 en 6 miljoen Euro’s. Daarnaast ook betaling in natura, denk daarbij aan bijvoorbeeld onroerend goed.
In mijn ogen bewijzen alle betrokkenen hun betrokkenheid door de stellige wijze waarop ze alle betrokkenheid van de hand te wijzen. De President laat zich verleiden tot het ontkennen van alle aantijgingen uit de pers. In elk mogelijke lezing verdedigt ze haar positie. Bovendien benoemt ze de van corruptie verdachte oud-President Lula tot minister. Ze verdedigt hem op een emotionele wijze die bijna geloofwaardig is – not.
Ondertussen lijkt die ex-president (van de sociale partij PT) een penthouse en een landhuis te hebben aangenomen. En blijkt de voorzitter van het kabinet zes bankrekeningen in Zwitserland te bezitten en declareert hij aantoonbaar voor enkele tonnen aan diners. In de interviews op tv geven ze geen krimp, maar ik geloof erin dat alle stenen boven zullen komen, al hun strakke gezichten ten spijt.
In Nederland zouden in dergelijke gevallen de betrokken personen verklaren dat de zaak “in onderzoek is….”of aftreden uit de functie omdat “de schijn van betrokkenheid is gewekt”.
Zo niet in Brazilië. Ik zie een overeenkomst. In Brazilië worden zaken, bijv. rondom je huis of winkel, pas vervangen als ze onbruikbaar zijn geworden. Preventief onderhoud is zeldzaam alhier. Op dezelfde manier denk ik dat politici hun positie onhoudbaar achten als de rechter heeft bepaald dat ze moeten worden ontheven uit hun functie, en niet eerder dan dat. Nu worstelt President Dilma in het openbaar in een semantisch debat of dat “Impeachment” een misdaad is van de initiators (die baat hebben bij vervroegde verkiezingen) en over de interpretatie van de gronden waarop “Impeachment” mogelijk zou zijn. Om het onwennige karakter van de hele affaire voor zowel aan de ene zijde de politie, openbaar aanklager, rechter als aan de andere kant voor de verdachten te onderstrepen komen diverse door de politie afgetapte telefoongesprekken in de publiciteit. En daarmee wordt enerzijds de huidige President een nieuwe kans gegeven het gevolgde proces te wraken en anderzijds de politie een gelegenheid gegeven om de ex-president Lula preventief in gevangenschap te zetten in afwachting van zijn aanstaande proces.
Ondertussen geniet ik van de uitgestreken gezichten op tv die omstandig verklaren zich van geen enkel wederrechterlijk feit bewust te zijn. Een beetje gelijk aan mijn stellige verklaring dat ik nooit met mijn handen stiekem in de snoeptrommel heb gezeten. Natuurlijk zitten ze fout. En er zou vroeger ook geen haan naar kraaien. Ze hebben alleen de pech dat de wasstraat is geopend tijdens of vlak na termijn dat ze aan het bewind waren. En zoals we weten: nieuwe wasstraten wassen schoon. Strafrechterlijk is het resultaat dat er al mensen zijn veroordeeld tot 19 jaar voor het geven van steekpenningen. Politiek neven-effect is dat mensen en zelfs hele partijen uit de regeringscoalitie stappen. Dilma zegt er allemaal geen moment wakker van te liggen.
Tot zover voor deze keer.